De vuist van Vilvoorde

27 februari 1997. Als een donderslag bij heldere hemel wordt de sluiting van Renault Vilvoorde aangekondigd. Het nieuws komt hard aan bij de meer dan drieduizend personeelsleden.

Exact één jaar later komt op het rondpunt van de Woluwelaan en de Luchthavenlaan in Vilvoorde het kunstwerk De Vuist te staan – officieel Strijd voor arbeid.

Samen met enkele fabrieksarbeiders maakte kunstenaar Rik Poot deze stalen gebalde vuist van 8 meter hoog als protest tegen de niets ontziende winsthonger van het kapitalisme.

Far-West, bakermat van een rebel

Rik Poot was zelf een Vilvoordenaar, afkomstig uit de arbeidersbuurt Far-West – en daar was hij fier op.

Alhoewel Rik Poot niet de allerbekendste kunstenaar is, zullen velen al werk van hem gepasseerd zijn. 

Gilbert Putteman, behalve kunstcriticus en curator in Vilvoorde ook een vriend van Rik Poot, vertelt op zijn blog Het Vilvoords kwartier meer over hem.

Rik Poot werd in de Vilvoordse Far-West geboren op 20 maart 1924, en dit met de volledige Hendrik Jan Baptist. Ook zanger Kris Debruyne is van hier afkomstig. Er zou in de wijk één bioscoopzaal geweest zijn waar ze vooral cowboyfilms draaiden.

Rik volgde moderne humaniora aan het Koninklijk Atheneum in Vilvoorde. Daarna volgde hij lessen aan de Academie in Molenbeek. Tijdens de oorlogsjaren 1944-45 studeerde hij aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Brussel. Van 1962 tot 1984 was hij professor monumentale beeldhouwkunst aan het Nationaal Instituut voor Architectuur en Sierkunst.

Beeldhouwer van een verscheurde wereld

Voor Gilbert was Rik niet alleen één van de grootste beeldhouwers van ons land, hij was ook een kunstenaar met Europese uitstraling. Zijn tijdloos-klassiek oeuvre is geworteld in de grote traditie.

Essentieel in de vormentaal van Poot zijn de holle ruimtes tussen de bronzen fragmenten waaruit zijn beelden zijn opgebouwd. Daarmee gaf hij aan zijn werk een krachtig en expressief ritme. Die holtes symboliseren een verscheurde wereld.

Naast beeldhouwer was Poot ook een schitterend tekenaar, lithograaf, filosoof en nog zoveel meer. Een man uit één stuk.

Geen galerie, geen gedoe

Wijlen Emile Langui, eminent kunstcriticus, omschreef Rik Poot ooit als volgt: “Een kerel als een boom. De stap van een grenadier, de schouders van een houthakker, de tors van een Sherpa en de kop van een vuistvechter. Een zeebonk van de Noordkaap, aangespoeld op de kusten van Normandië en die zich eerst teruggetrokken had in Grimbergen om daarna te belanden in Londerzeel, in de buurt van het kasteel Diepensteyn. Daarbij heeft hij de handen van een hoefsmid en de vingers van een horlogemaker.”

Poot heeft zijn volkse afkomst nooit verloochend. Hij keerde zich steeds af van de dwaze consumptiemaatschappij. Zijn respect voor de natuur, het dier en in het bijzonder het paard was immens.

Rik deed niet mee aan al dat mondaine gedoe van recepties. Hij was nooit verbonden met een galerij (met als gevolg dat hij nooit echt de internationale doorbraak heeft mogen meemaken). Hij heeft zich ook altijd verzet tegen popart en conceptuele kunst en bewonderde de anonieme middeleeuwse beeldhouwers van de kathedralen.

Denken met de handen

We eindigen daarom met een uitspraak van Rik Poot zelf daarover: “Vandaag zijn we geëvolueerd dat de artiest de vakman roept en zegt, maak me zoiets. Dat kan toch niet, dat is totale waanzin.”

Voor hem was beeldhouwen ‘denken met de handen’.